Τι είναι το Free Jazz;

Η δωρεάν τζαζ προέρχεται από μια βασική αρχή, με την οποία οι περισσότεροι μουσικοί (και μάλιστα, οι περισσότεροι καλλιτέχνες) είναι εξοικειωμένοι: μάθετε τους κανόνες - και στη συνέχεια σπάστε τους. Όπως το πρωτοποριακό κίνημα στις εικαστικές τέχνες, η ελεύθερη τζαζ ήταν μια προσπάθεια να ξεφύγουμε από τις παραδόσεις της τζαζ και να δημιουργήσουμε κάτι εντελώς νέο. Καθώς οι μουσικοί της τζαζ έγιναν πιο άνετοι με τον αυτοσχεδιασμό, προέκυψε ένας νέος ήχος: πειραματικός, ανορθόδοξος και επαναστατικός.

Μετάβαση στην ενότητα

• Τι είναι το Free Jazz;
• Ιστορία της δωρεάν τζαζ
• Κοινά χαρακτηριστικά της ελεύθερης τζαζ
• Πέντε διάσημοι ελεύθεροι καλλιτέχνες και ερμηνευτές τζαζ
• Μάθετε περισσότερα για το MasterClass της Herbie Hancock

Μάθετε να αυτοσχεδιάζετε, να συνθέτετε και να αναπτύσσετε τον δικό σας ήχο σε 25 μαθήματα βίντεο.

Τι είναι το Free Jazz;

Το ελεύθερο τζαζ κίνημα αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1960 ως απόρριψη συμβατικών μουσικών δομών: πράγματα όπως μελωδία, αρμονία και χορδές. Λόγω του κυρίαρχου στοιχείου του πειραματισμού, η ελεύθερη τζαζ αψηφά τον χαρακτηρισμό. Η δωρεάν τζαζ συνήθως γίνεται από άτομα ή μικρές ομάδες που ασκούν συλλογικό αυτοσχεδιασμό. Υπήρξαν και μερικές δωρεάν μπάντες τζαζ.

Οι ελεύθεροι μουσικοί τζαζ επιτρέπουν στον εαυτό τους να «γίνουν πρωτόγονοι» - με άλλα λόγια, να επιστρέψουν σε μια πιο άγρια, πιο ελεύθερη μορφή τζαζ που αποτίει φόρο τιμής στις θρησκευτικές ρίζες της τζαζ. Η δωρεάν τζαζ αντλεί επίσης έμπνευση από άλλους τύπους μουσικής, από τη σύγχρονη έως την παγκόσμια μουσική. Οι ελεύθεροι μουσικοί τζαζ συχνά πειραματίζονται με ασυνήθιστα όργανα άλλων πολιτισμών, ή μερικές φορές, απλά εφευρίσκουν τα δικά τους. Για παράδειγμα, ο μεγάλος John Coltrane, ένας αμερικανός σαξοφωνίστας τζαζ και πρωτοπόρος του ελεύθερου τζαζ κινήματος, μερικές φορές χρησιμοποίησε ένα φλάουτο κατά τη διάρκεια των ζωντανών του παραστάσεων.

Ιστορία της δωρεάν τζαζ

Οι ρίζες του δωρεάν τζαζ ξεκινούν από το κλαμπ τζαζ Five Spot της Νέας Υόρκης στο Bowery. Με την ιστορία, ένας άλλος σαξοφωνιστής με την ονομασία Ornette Coleman μπήκε στο κλαμπ το 1959 και άρχισε να παίζει τζαζ ελεύθερης μορφής στο πλαστικό σαξόφωνο του. Ο Coleman αναφέρθηκε στο νέο του στυλ ως δωρεάν τζαζ και κυκλοφόρησε ένα άλμπουμ, το Free Jazz (1960), από το οποίο το κίνημα παίρνει το όνομά του.

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες πρωτοποριακές κινήσεις, η ελεύθερη τζαζ κολλήθηκε στο περιθώριο στην αρχή. Οι σπουδαίοι μεγάλοι χωρίστηκαν στα πλεονεκτήματα του νέου είδους: Ο Miles Davis και ο επιρροής τζαζ τρομπίτης Roy Eldridge διατηρούσαν την απόσταση τους, ενώ ο συνθέτης Leonard Bernstein θεωρούσε τον Coleman ως ιδιοφυΐα. Αλλά καθώς το επαναστατικό πνεύμα της δεκαετίας του '60 κατέλαβε, οι απόψεις άλλαξαν. Οι σαξοφωνιστές John Coltrane και Eric Dolphy ήταν από τους πρώτους που ακολούθησαν τον Coleman. Σύντομα ενώθηκαν από τον πιανίστα Cecil Taylor και τον Albert Ayler, των οποίων το ελεύθερο στυλ τζαζ εμπνεύστηκε από τη μουσική του ευαγγελίου.

Σύντομα, τα άτομα έδωσαν τη θέση τους σε ελεύθερες ομάδες τζαζ, οι οποίες βοήθησαν στη νομιμότητα του είδους. Ο πιανίστας και συνθέτης Sun Ra έβγαλε τη δική του ελεύθερη μεγάλη μπάντα τζαζ στο μη συμμορφωτικό του στυλ, ενώ ομάδες όπως το Art Ensemble του Σικάγου βρήκαν μεγαλύτερη επιτυχία στην Ευρώπη, όπου η δωρεάν τζαζ έγινε ευρέως αποδεκτή, χάρη σε μεγάλο βαθμό σε Γερμανούς και Βρετανούς μουσικούς όπως ο σαξοφωνιστής Evan Πάρκερ.

Κοινά χαρακτηριστικά της ελεύθερης τζαζ

Σε αντίθεση με άλλες μορφές τζαζ που είναι δομημένες γύρω από ένα πλαίσιο, όπως τα μπλουζ 12-bar, το κλειδί για την ελεύθερη τζαζ είναι ο αυτοσχεδιασμός. Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά που έχουν έρθει να καθορίσουν το ύφος τις δεκαετίες.

• Η χρήση διαφορετικών οργάνων. Τα πιο συνηθισμένα όργανα της τζαζ είναι πιάνο, σαξόφωνο, μπάσο και ντραμς. Οι ελεύθεροι μουσικοί τζαζ άρχισαν να πειραματίζονται με όργανα όπως βιολιά, κλαρίνα, φλάουτο, άλλα κρουστά. Τα πιο ασυνήθιστα όργανα που χρησιμοποιούνται στην ελεύθερη τζαζ περιλαμβάνουν άρπα, γιουκαλίλι, ακόμη και γκάιντες.
• Διατονικοί κύκλοι χορδών. Μερικές φορές, οι ελεύθεροι μουσικοί τζαζ χρησιμοποιούν κύκλους διατονικών χορδών - χορδές που προέρχονται από τις νότες ενός κλειδιού. Επομένως, είναι δυνατόν να διακρίνουμε κάποια επιρροή της πρώιμης τζαζ στην ελεύθερη τζαζ, αλλά οι καλύτεροι δωρεάν μουσικοί τζαζ είναι ειδικευμένοι στο να αναστείλουν αυτά τα μοτίβα ή να αντιστρέψουν την ακολουθία τους για να παράγουν κάτι πραγματικά νέο.
• Μια έκφραση συναισθημάτων. Όπως και άλλες μορφές τζαζ, η ελεύθερη τζαζ αφορά περισσότερο την έκφραση του συναισθήματος παρά την εκτέλεση μιας σύνθετης αρμονικής δομής. Καθώς ο βραβευμένος με Όσκαρ και Grammy μουσικός τζαζ, πιανίστας και συνθέτης Herbie Hancock πιστεύει ότι πρόκειται για την απλή αλλά συχνά δύσκολη πράξη της μεταβίβασης της ανθρώπινης εμπειρίας σε άλλους.
• Εκτοπισμένοι ρυθμοί. Η βελτίωση σε σχέση με τις εκτοπισμένες φράσεις μπορεί να είναι δύσκολη, αλλά μπορεί επίσης να ξεκλειδώσει εκπληκτική έμπνευση. Η μετατόπιση των ρυθμών σημαίνει μετατόπιση γύρω από μουσικές φράσεις για προσγείωση πριν ή μετά από όπου το αυτί συνηθίζει να τους ακούει. Αυτό δίνει στο κομμάτι έναν απροσδόκητο ήχο και το καθιστά συναρπαστικό να ακούτε και να παίζετε.
• Σόλο παιχνίδι. Για πολλούς δωρεάν μουσικούς τζαζ, το να παίζετε μόνοι σας επιτρέπει ένα επίπεδο ελευθερίας που είναι αδύνατο να επιτευχθεί όταν παίζετε με ένα γκρουπ. Οι σόλο παίκτες δεν χρειάζεται να κολλήσουν σε ένα συγκεκριμένο ρυθμό ή κλειδί. μπορούν να χάσουν τη μορφή ενός τραγουδιού κατά βούληση, να επαναλάβουν τα μέρη που δεν πρόκειται να επαναληφθούν ή να αφήσουν ολόκληρα τα μέρη έξω.

MasterClass

Προτείνεται για εσάς

Online μαθήματα που διδάσκονται από τα μεγαλύτερα μυαλά του κόσμου. Επεκτείνετε τις γνώσεις σας σε αυτές τις κατηγορίες.

Διδάσκει τζαζ

Διδάσκει την τέχνη της παράστασης

Διδάσκει τραγούδι

Διδάσκει Country Country

Πέντε διάσημοι ελεύθεροι καλλιτέχνες και ερμηνευτές τζαζ

Σκεφτείτε σαν επαγγελματίας

Μάθετε να αυτοσχεδιάζετε, να συνθέτετε και να αναπτύσσετε τον δικό σας ήχο σε 25 μαθήματα βίντεο.

1. Ornette Coleman. Ο Coleman άρχισε να παίζει σαξόφωνο άλτο και τενόρο ως έφηβος στο Λος Άντζελες τη δεκαετία του '50 και σύντομα έπαιζε σε συγκροτήματα χορού και συγκροτήματα ρυθμού και μπλουζ. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, σπούδασε αρμονία ενώ εργαζόταν ως χειριστής ανελκυστήρα. τις νύχτες, έπαιζε συχνά υπόγεια τζαζ κλαμπ, παίζοντας το φτηνό πλαστικό σαξόφωνο του άλτο. Πιστεύεται για την ανάπτυξη της λεγόμενης αρμολοδικής θεωρίας του αυτοσχεδιασμού: εγκατάλειψη αρμονικών μοτίβων και αλλαγών χορδών υπέρ ενός αυτοσχεδιαστικού στιλ που επιτέθηκε πιο άμεσα στη μελωδία ενός τραγουδιού.
2. Τζον Κολτράν. Ο Coltrane εκπαιδεύτηκε σε κλαρινέτο και άλτο σαξόφωνο. Κατά τη διάρκεια της πρώιμης καριέρας του, ήταν γνωστός για αυτοσχέδια σόλο που επηρεάστηκαν από την αφρικανική και την ινδική μουσική. Ο Coltrane μετατράπηκε σε μια ολοκληρωμένη ελεύθερη τζαζ μεταξύ του 1965 και του θανάτου του το 1967, εξασκώντας έναν πιο ελεύθερο αυτοσχεδιασμό βασισμένο σε προκαθορισμένες κλίμακες. Αν και η είσοδό του σε ελεύθερη τζαζ διαίρεσε τους κριτικούς, πολλοί θεωρούν αυτή την περίοδο ως μια από τις πιο σημαντικές της καριέρας του.
3. Σέσιλ Τέιλορ. Ένας από τους κορυφαίους πιανίστες της ελεύθερης τζαζ, ο Taylor επηρεάστηκε από συναδέλφους πιανίστες τζαζ, όπως ο Duke Ellington, ο Thelonious Monk και το Horace Silver. Ως περιπετειώδης παίκτης, ο Τέιλορ ηγήθηκε των δικών του τζαζ γκρουπ στην Αμερική στα μέσα της δεκαετίας του '50, αλλά συχνά εξοστρακίστηκε για το ελεύθερο στυλ του. Όπως πολλοί ελεύθεροι μουσικοί τζαζ, ο Taylor βρήκε μια θερμότερη δεξίωση στην Ευρώπη, όπου συνεργάστηκε με ομοειδείς μουσικούς αυτοσχεδιασμού όπως ο Evan Parker και ο Han Bennink.
4. Έρικ Ντόλφι. Με μεγάλη επιρροή στην ελεύθερη τζαζ, η Dolphy συχνά αυτοσχεδιάζεται στα όργανα του ξύλου. Ξεκίνησε να παίζει κλαρινέτο, όμποε και άλτο σαξόφωνο στο Λος Άντζελες προτού ενταχθεί στο μεγάλο συγκρότημα του Roy Porter τη δεκαετία του 1940. Αφού μετακόμισε στη Νέα Υόρκη τη δεκαετία του '60, ο Dolphy συνεργάστηκε με τους Charles Mingus και John Coltrane. Ενημερώθηκε για την εισαγωγή τόσο του φλάουτου όσο και του μπάσο κλαρινέτο σε δωρεάν αυτοσχεδιασμό τζαζ, επιτρέποντας σε άλλους καλλιτέχνες να βρουν νέους τρόπους μουσικής έκφρασης.
5. Άλμπερτ Άιλερ. Ο σαξοφωνιστής του τενόρου ξεκίνησε να παίζει με τον πατέρα του στην εκκλησία πριν περιηγηθεί σε ομάδες με ρυθμούς και μπλουζ ως έφηβος. Μετά από ένα παιχνίδι σαξόφωνο τενόρου στις μπάντες του Στρατού των ΗΠΑ, άρχισε αργά να διακλαδίζεται, αποξενώνοντας τις τυπικές αρμονικές πρακτικές και πειραματίζεται όλο και περισσότερο με δωρεάν τζαζ.